Eserleri yabancı dillere de çevrilen Fatma Aliye, Türk edebiyatının ilk kadın romancısı olarak bilinir. Aynı zamanda, Türk edebiyatında felsefe alanında eser veren ilk kadındır. Bunlar dışında da birçok ilklere imza atan Aliye, 1893 yılında Chicago’da Dünya Kadın Kütüphanesi Kataloğu’nda kendisine yer bulur.

Fatma Aliye, kadın haklarını, İslami çerçevede olmak kaydıyla ifade eder ve savunur. Körü körüne bir ataerkil yapıya karşı çıkar. Eserlerindeki kadın karakterler güçlü, mücadeleci, eğitimli ve hakkını arayan yapıdadır. Evlilik, eşler arasındaki uyum, aşk, sevgi gibi toplumsal normlara kadın bakış açısıyla yaklaşır. Kadının toplumdaki yerini, değerini ve amacını sorgular. Fatma Aliye’nin biricik amacı, o günün şartlarında pek alışkın olunmasa da, toplumsal olaylara kadın gözüyle bakmayı sağlamaktır.

“Levâyih-i Hayat”, yani “Hayattan Sahneler” mektuplardan oluşan bir eserdir. Her ne kadar eserin roman türünde olduğu belirtilse de kurgusal yapısı deneme türüne daha uygundur.

Eserde karakterler birbirlerine gönderdikleri mektuplarda kendi aile hayatlarından, şahit oldukları aile hayatlarından ve olaylardan bahsederler. Buradan hareketle, aile hayatında kadının yeri sorgulanır. Esere göre eşler mutlaka birbirini tanıyarak evlenmelidir. Daha sonra yaşanabilecek mutsuz olaylardansa evlilik öncesinde eşlerin birbirini tanımasının öneminden bahsedilir. Toplum yapısı buna uygun olmasa da, eşlerin birbirini tanımaması neticesinde meydana gelen ve kısa sürede bozulan evlilikler bir örnek olarak kullanılır.

Eserdeki bir diğer ayrıntı, ataerkil yapıdan sıyrılmaktır. Salt erkeğin keyfine göre bir hayat yerine, kadının da fikrinin sorulduğu, kadının hislerine de değer verilen daha uygun bir aile hayatından bahsedilir. Kadınların para kazanması ve erkeğe ihtiyaç duymadan geçimlerini sağlayabilmesinin öneminden bahsedilir.

Fatma Aliye, eserlerinde feminizmin burcu burcu koktuğu bir yazardır. Ancak bunları yaparken İslami çerçeveden çıkmamaya azami gayret gösteren, toplumun gerçeklerinden de kopmayan bir isimdir. Bu arada, ismi size tanıdık gelmediyse, 50 TL’lik Türk lirasının arkasına bakabilirsiniz.