Jules Gabriel Verne (Fransızca telaffuz: [ʒyl vɛʁn]; 8 Şubat 1828 – 24 Mart 1905), Fransız yazar ve gezgin.
Verne, Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile genellikle “Bilim Kurgunun Babası” olarak adlandırılır. Eserlerinde ayrıntılarıyla tarif ettiği buluşlar ve makinelerin o sıralarda gelişmekte olan Avrupa sanayisi ve teknolojisine ilham kaynağı olduğu düşünülür. Özellikle uzay, hava taşıtları, denizaltılar hakkında yazmıştır.
Daha çok Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864) ve Seksen Günde Devr-i Âlem (1873) romanlarıyla tanınır. UNESCO’nun çeviri kitap veritabanına (Index Translationum) göre eserleri en çok çevrilen ikinci yazardır.
Eserleri 148 farklı dile çevrildi. Birçok icadı önceden tahmin ettiği için ”Bilim falcısı” olarak anıldı.
Hayatı
Çocukluğu, Gençlik Yılları
8 Şubat 1828’de Fransa’nın Nantes şehrinde doğdu. Varlıklı bir avukat olan Pierre Verne ile eşi Sophie Henriette Allotte de la Fuye’nin beş çocuğundan en büyüğüdür. Kış aylarında yoğun trafikli bir liman şehri olan Nantes’da; yaz aylarında ise Loire Nehri kıyısında yelkenlileri ve gemileri izleyerek geçirdiği çocukluğu, seyahat ve macera üstüne hayallerini ateşledi. 12 yaşında iken tayfalık yapmak üzere bir gemiye binip evden kaçmaya yeltenen Jules Verne’in, babası tarafından yakalanıp gemiden indirildiğinde “bundan sonra yalnız hayal dünyasında seyahat edeceğine“ dair ailesine söz verdiği rivayet edilir Bu hikâyenin gerçekliği hakkında şüpheler vardır. Jules Verne’nin deniz ve macera tutkusunu kardeşi Paul de paylaşıyordu; Paul, sonunda bir deniz mühendisi oldu. Jules Verne ise kısa hikâyeler ve şiirler yazmaya başladığı yatılı okul döneminin ardından 1846’da babasının işini devam ettirebilmek için hukuk öğrenimi görmek üzere Paris’e gitti.
Jules Verne, Paris’e gittikten sonra kısa sürede hukuk diplomasını aldı ancak bu süre içinde edebiyat hevesinin hukuka ilgisinden daha büyük olduğunu fark etti. Amcası aracılığıyla Paris edebiyat çevresi ile tanıştı Şahsen tanıdığı Victor Hugo, Alexandre Dumas (oğul) gibi yazarların etkisinde tiyatro oyunları kaleme aldı; bohem bir hayat sürdürdü. Baba-mesleğini devam ettirmek yerine tiyatro ve edebiyata yönelmesine kızan babası maddi desteğini kesince geçimini yazarak karşılamak zorunda kaldı.
Yazarlığa, arkadaşı müzisyen Jean Louis Aristide Hignard ile birlikte tiyatro oyunları yazarak başladı. İlk tiyatro eseri 12 Haziran 1850’de sahnelendi. 1852-1855’te bir Paris tiyatrosunda sekreterlik yaptı; komediler, operetler yazdı; kısa hikâyeler kaleme alıp dergilerde yayınlatmaya başladı. Çoğu Paris’te çıkan “Musée des familles” adlı dergide yayınlandı. Amerikalı yazar Edgar Allan Poe’nın eserlerini okuduktan sonra onun büyük bir hayranı olan Verne, Poe etkisinde yazılar üretmeye başladı.
Bir gemi ile dünyayı dolaşmış olan Fransız seyyah Jacques Arago ile dost oldu. Bu dostluk ona, Paris’ten daha geniş ve ilginç dünyalar hakkında yazılar yazması için ilham verdi; Fransa dışına hiç çıkmamış olsa da hayal gücünü kullanarak başka dünyaları anlattı.
Evliliği, Borsacılık Yılları, İlk Seyahatleri
1857’de iki kız çocuğu sahibi bir dul hanım olan Honorine de Viane More ile evlendi. Eşinin borsacı erkek kardeşinin etkisi ile Paris Menkul Kıymetler Borsası’nda brokerlik yapmaya başladı ama edebi çalışmalarına ara vermedi.
1859’da arkadaşı Aristide Hignard ile birlikte ilk defa Fransa’nın dışına çıkarak, Britanya Adaları’nı gezdi. Bu seyahatin notlarını “İskoçya Seyahati” adıyla romanlaştırdı. 1861 yazında aynı arkadaşı ile çıktığı İskandinavya Seyahati, eşinin doğum yaptığı haberinin gelmesi üzerine yarıda kaldı. Jules Verne’in, 5 Ağustos’ta dünyaya gelen oğullarına “Michel” adı verildi.
Balonla Beş Hafta
Verne, borsadaki işine devam ederken yirmiden fazla günlük gazeteyi, her türlü bilimsel yayınları okuyor; astronomi, meteoroloji ve fizyoloji alanlarındaki deneyleri, keşifleri yakından takip ediyor; coğrafya ile ilgileniyordu. Okuduklarına dayanarak o günlerde Avrupalılar için gizemli bir kıta olan Afrika’da balonla yapılan bir seyahat hakkında kitap yazmayı düşündü. O yıl Fransız fotoğrafçı Nadar, adını “Dev” koyduğu bir sıcak hava balonu yapmaya çalışıyordu ve bu konu kamuoyunun çok ilgisini çekiyordu. Jules Verne, kitabı üzerinde çalışırken Nadar ile tanıştı; bu ilişki sayesinde romanı için gerekli teknik bilgileri edindi. Yazdığı roman, coğrafi gerçekler, bilimsel buluşlar ve hayal ürünü bir hikâyeyi bir araya getiren yeni bir tür roman idi. “Balonla Beş Hafta” adlı bu eseri, daha sonraki çalışmalarında izlediği biçimin temelini oluşturdu.
Yayıncı Hetzel
Yayınlatmaya çalıştığı kitabı çeşitli yayıncılar tarafından reddedilen Jules Verne’in edebi kariyeri yayıncı Pierre Jules Hetzel ile tanıştıktan sonra başladı. “Balonla Beş Hafta”, 1863 yılında Hetzel tarafından yayımlandı ve bir anda büyük başarı kazandı.
Kitabın başarısından sonra borsacılığı bırakıp kendisini tamamen edebi çalışmalara veren Jules Verne, Hetzel ile bir sözleşme yaptı ve yirmi yıl boyunca her yıl iki cilt fenni roman veya daha kısa sürede 40 adet fenni roman yazmayı taahhüt etti. İlk olarak Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864), Aya Seyahat (1865), Ayın Etrafında (1870) adlı kitaplarını yayınladı. Kitapçı Hetzel, yazarla yaptığı ilk sözleşmeyi içine daha parlak şartlar koyarak beş defa tekrarladı.
Jules Verne, ömrü boyunca ardı ardına eser vermeyi sürdürdü. Yapıtları arasında Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Bir Gazetecinin Yolculuk Notları (1872), Seksen Günde Devr-i Âlem (1873), Esrarlı Ada (1875), Chancellor Kazazedeleri (1875), Michael Strogoff (1876), 15 Yaşında Bir Kaptan (1878) vardır.
Seyahatleri
Jules Verne, 1859 ve 1861’de arkadaşı Aristide Hignard ile yaptığı ilk yurtdışı seyahatlerinden sonra Nisan 1867’de kardeşi Paul ile birlikte Amerika kıtasına seyahat etti. Verne’nin bu seyahatinin 26 günü gemide geçmişti; sadece sekiz gününde New York’u ve Niagara Şelalesi’ni görebildi. Ancak bu gezisi, “Yüzen Şehir” adlı kitabına “Denizler Altında 20.000 Fersah” adlı romanındaki birçok fikre ilham sağladı.
Yazar, 1872’de eşinin doğduğu şehir olan Amiens’e yerleşti. Kitaplarından elde ettiği kazançla “St. Michel” adını verdikleri bir yat satın aldı ve kendi hayatında da kitaplarındaki gibi maceralar yaşamak üzere yatı ile seyahatlere çıktı. Seyahatleri yeni kitapları için ilham sağladı.
1872’de Londra ve Woolwich, 1871-1873 arasında yayıncısı Hertzel’in davetiyle Manş Adaları’na geziler yaptı, 1876’da İngiltere kıyılarını dolaştı.
1878’de yatı ile uzun bir geziye çıkarak Lizbon, Tanca ve Cebelitarık’ı dolaştı. 1881’de Hollanda, Danimarka, Almanya’yı ziyaret etti.
1884’te yeniden yatıyla Akdeniz gezisine çıkarak Cezayir, Malta, İtalya’yı dolaştı.
1883’te yayımladığı ve mekân olarak Osmanlı topraklarını seçtiği “İnatçı Keraban” adlı kitabındaki detaylı İstanbul tasvirlerinden ötürü yazarın Türkiye’ye de seyahat etmiş olduğu düşünülür ancak bunun da Verne’nin gerçekte hiç Türkiye’de bulunmadığı, bunun da onun hakkındaki efsane ve söylentilerden birisi olduğu söylenir.
Son Yılları
1886’da evine döndükten sonra akıl hastası olan yeğeni tarafından vuruldu ve bu nedenle hayatının geri kalanında baston kullanmak zorunda kaldı; tedavi için sürekli uğraştı. 1887’de yayıncısı Hetzel’in ve ardından annesinin ölümü üzerine hayatının karamsar bir dönemine girdi.
1888’de siyasete atılan Jules Verne, Amiens belediye meclisinde görev aldı. Tiyatrolar, okullar ve şehircilik gibi kültürel sorunlarla ilgilendi. 1889’da Belediye Sirkini kurdu. 1892, 1896 ve 1900 dönemlerinde de Meclis üyeliğine yeniden seçildi.
İlerleyen şeker hastalığı sonucu 1902’de kısmen görme yeteneğini kaybeden yazar, 24 Mart 1905’te Amiens’teki evinde hayatını kaybetti. Amiens’te La Madeleine Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Ölümünden iki yıl sonra mezarının başına bir heykeli dikildi. Heykelde Verne, mezarında doğrulmuş, bir elini yıldızlara uzatır biçimde betimlenir.
Eserlerinin Türkçe Yayınlanması
Jules Verne eserlerinin Türkçeye çevrilip yayınlanmasının geçmişi 1875 yılını bulur. Harf Devrimi’nden sonra eserleri yeni harflerle tekrar yayımlandı. En önemli Jules Verne çevirmeni, Ferid Namık Hansoy’dur. 1940’larda Jules Verne’in eserlerini çevirmeye başlayan Hansoy, yazarın elli eserini Türkçeye kazandırdı.
Yirminci Yüzyıl’da Paris
Yirminci Yüzyıl’da Paris romanı, kaleme alındıktan 130 yıl sonra yayımlanabilmiş bir eseridir. Verne, bu kitabı 1863 yılında kaleme almış ama yayıncısı Hetzel, fazla karamsar olduğu gerekçesiyle yayımlamayı reddetmişti. Eserin kaybolduğu sanılan yazması, 1990’da ailesi tarafından eski bir sandıkta bulundu. Eser, 1994 yılında Fransa’da yayımladı ve büyük ilgi gördü.
Bilimkurgu Yazarlığı
Jules Verne ismi, kaynakların çoğunda Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile birlikte bilimkurgunun babası olarak anılıyor olsa da öykülerindeki ayrıntıları bilimsel gerçeklere dayanarak kaleme alındığı için Jule Verne’nin bilimkurgu yazarı değil, bilim yazarı veya teknoloji yazarı olarak anılması gerektiği iddia edilir.
Eserleri
Balonla Beş Hafta
Dünyanın Merkezine Seyahat
Ay’a Seyahat
Kaptan Hatteras’ın Maceraları
Kaptan Grant’ın Çocukları
Denizler Altında Yirmi Bin Fersah
Ay’ın Çevresinde
Yüzen Şehir
Üç Rus ve Üç İngiliz’in Güney Afrika Serüvenleri
Kürkler Ülkesi
Seksen Günde Devr-i Âlem
Esrarlı Ada
Chancellor
Mişel Strogoff
Güneş Sisteminde Seyahat
Madenin Esrarı (Karanlık Ülke)
15 Yaşında Bir Kaptan
Begüm’ün Beşyüz Milyonu
Bir Çinlinin Çin’de Dolaşması (Çin Diyarında/Çin’de Bir Çinlinin Başına Gelenler)
Buharlı Ev (Hindistan’da Yolculuk)
Jangada
Robensonlar Okulu
Yeşil Işın
İnatçı Keraban (İnatçı Kahraman Ağa)
Güney Yıldızı
Takımadalar Yanıyor
Mathias Sandorf
Piyango Bileti
Fatih Robur (Havada Seyahat/Gökler Fatihi Robur)
Güneye Karşı Kuzey
Fransa Yolu
İki Yıl Okul Tatili
İsimsiz Aile
Ne Altı Var Ne Üstü (Dünyanın Ekseni)
Cesar Cascabel (Araba İle Devrialem, Gezgin Cambazlar, Kuzey Yolcuları)
Bayan Branican
Karpatlar Şatosu
Bir Gazetecinin Yolculuk Notları
Küçük Oğlan Çocuğu
Define Peşinde
Uskurlu Ada
Bayrağa Karşı
Clovis Dardentor
Buzlar Sfenski
Muhteşem Orinoco (Dönüşü Olmayan Nehir)
İlginç Bir Vasiyet
İkinci Vatan
Havadaki Köy (Afrika Ormanlarında)
Jean-Marie Cabidoulin’in Hikâyeleri (Deniz Yılanı)
Kip Kardeşler
Antiller’e Seyahat (Halifax Korsanları)
Livonya’da Bir Dram
Dünyanın Hakimi
Denizin Hücumu
Michel Verne Tarafından Değiştirilen Romanları
Dünyanın Bir Ucundaki Fener
Altın Volkanı
Thompson Ajansı ve C derece
Meteor Avcıları
Tuna Kılavuzu
Jonathan’ın Kazazedeleri
Wilhelm Storitz’in Esrarı
Barsac Keşif Heyeti’nin Olağanüstü Macerası
Ölümünden Sonra Yayımlanan Romanları
Wilhelm Storitz’in Sırrı
Meteor Avı
Macellanya
Güzel Sarı Tuna
Altın Volkanı
İskoçya Seyahati
Jededias Jamet veya Bir Mirasın Hikayesi
Robenson Amca
1839 Yılında Bir Rahip
Kongo Gezisi
Yirminci Yüzyıl’da Paris
Dünyanın Ucundaki Fener
Bir Büyük Sahra Kenti
Atfedilen Romanlar
Uçan Gemi
Denizde Bulunan Çocuk
Öyküleri
Meksika’da Bir Dram veya Meksika Donanmasının İlk Gemileri
Göklerde Bir Dram
Martin Paz
Zacharius Usta
Buzlar Arasında Bir Kış
Chanteleine Kontu
Ablukayı Zorlayanlar
Dr. Ox’un deneyi
İdeal Bir Kent: 2000 Yılında Amiens
Bounty’nin İsyancıları
Avda On Saat
Frritt-Flakk
Gil Braltar
Raton Ailesi’nin Maceraları – Peri Masalı
2890’da Amerikalı Bir Gazetecinin Günü
Mösyö Re-Diyez ve Matmazel Mi-Bemol
Ölümünden Sonra Yayımlanan Hikayeleri
Pierre – Jean
Roma Kuşatması
Marki Anselme des Tilleuls’ün İzdivacı
San Carlos
Humbug – Amerikan Âdetleri
Edom
Şiirleri
La vapeur
La mort
La lune
Quand par le dur hiver
À la morphine
Souvenirs d’Êcosse
Oyunları
Les Pailles rompues
Les Châteaux en Californie
Monna Lisa
Le Colin-maillard
Les Compagnons de la Marjolaine
Monsieur de Chimpanzé
Le Page de madame Marlborough
L’Auberge des Ardennes
Onze Jours de siège
Un neveu d’Amérique ou les deux Frontignac
Le Tour du monde en quatre-vingts jours
Les Enfants du Capitaine Grant
Michel Strogoff
Voyage à travers l’Impossible
Kéraban-le-Têtu
Mathias Sandorf
